Jest tak wiele formatów plików audio. Które z nich wybraæ? Znalezienie odpowiedzi wcale nie jest takie trudne. W tym artykule podamy podstawowe informacje o rodzajach plików audio. Napiszemy o zaletach i s³abo¶ciach ró¿nych rozwi±zañ i podamy praktyczne wskazówki.
Rodzaje plików stosowanych w audio
Rozró¿niamy trzy rodzaje plików stosowanych w audio:
- Pliki bez kompresji. Zasadniczo w dziedzinie cyfrowej takie pliki to "orygina³y". Zabieraj± one najwiêcej miejsca. Ich jako¶æ jest okre¶lona przez czêstotliwo¶æ próbkowania i rozdzielczo¶æ bitow±. Zawieraj± one dane w takiej samej postaci jaka jest stosowana na p³ytach CD (tu czêstotliwo¶æ próbkowania wynosi 44,1kHz a rozdzielczo¶æ 16 bitów). G³ównym przedstawicielem plików tego rodzaju jest WAVE (WAV).
- Pliki z kompresj± bezstratn±. Te pliki zawieraj± dok³adnie tak± sam± informacjê jak pliki bez kompresji, ale dziêki inteligentnym technikom kodowania zajmuj± mniej miejsca na no¶niku. Oszczêdno¶æ jest inna w ka¿dym przypadku i zale¿y ona od wielu czynników, ale w przybli¿eniu mo¿emy przyj±æ, ¿e zajmuj± one po³owê miejsca potrzebnego dla plików bez kompresji. W tej grupie jest wiele formatów takich jak: FLAC, WMA Lossless, Apple Lossless, Monkeys Audio i inne.
- Pliki z kompresj± stratn±. Te pliki nie zawieraj± pe³nej oryginalnej informacji. Algorytmy koduj±ce u¿ywane do tworzenia tego typu plików odrzucaj± czê¶æ informacji (staraj± siê to zrobiæ w sposób jak najmniej s³yszalny dla ludzkiego ucha) aby jeszcze bardziej zmniejszyæ wielko¶æ plików. Jest wiele mo¿liwych wariantów kompresji do wyboru. Im mniejszy plik, tym ni¿sza jest jako¶æ. Pliki wykorzystywane do zapisu muzyki s± typowo od 4 do 11 razy mniejsze ni¿ orygina³y bez kompresji. W tej grupie jest wiele formatów, takich jak MP3, Ogg Vorbis, WMA, AAC i tak dalej.
Zastosowania plików bez kompresji
Pierwszy wariant (pliki bez kompresji) jest do¶æ rozrzutny. Mo¿ecie wiêc pomy¶leæ, ¿eby od razu spisaæ go na straty. Faktycznie korzystanie z nieskompresowanych plików WAV (WAVE) do archiwizacji nagrañ muzycznych nie ma wiêkszego sensu. Pliki takie maj± jednak kilka istotnych zalet. S± bardzo powszechnie obs³ugiwane. Nie tylko programy do odtwarzania muzyki, nie tylko sprzêtowe odtwarzacze obs³uguj± pliki WAV. Obs³uga plików WAV jest nawet wbudowana w g³ównych systemach operacyjnych bez ¿adnego dodatkowego oprogramowania. Chocia¿ pliki WAV zajmuj± du¿o miejsca, to bardzo ³atwo mo¿na je obrabiaæ, nagrywaæ i odtwarzaæ. Je¶li bêdziecie wykonywaæ samodzielnie jakie¶ nagrania, na przyk³ad z mikrofonu czy ze ¼ród³a analogowego, wykorzystanie WAV bêdzie ca³kiem naturalne i rozs±dne. Pliki WAV s± te¿ dobre kiedy potrzeba wykonaæ monta¿. Chocia¿ pliki WAV nie s± odpowiednie do archiwizacji, s± przydatne do tymczasowego przechowywania nagrañ audio, z którymi pracujemy.
Wybór pomiêdzy stratn± i bezstratn± kompresj±
Czy lepiej zaoszczêdziæ przestrzeñ na naszych no¶nikach zapisu i skorzystaæ ze stratnej kompresji? A mo¿e lepiej wydaæ wiêcej i zastosowaæ kompresjê bezstratn±? Czy ró¿nica w jako¶ci jest wystarczaj±co du¿a by usprawiedliwiæ koszt dodatkowych no¶ników potrzebnych dla bezstratnie skompresowanych plików? Uwa¿amy, ¿e takie dyskusje nie s± ju¿ potrzebne.
W pierwszych latach popularno¶ci MP3 no¶niki danych by³y znacznie dro¿sze i w grê wchodzi³y znacznie wiêksze kwoty. Teraz no¶niki danych s± znacznie tañsze i z roku na rok taniej±. Nawet je¶li macie napiêty bud¿et, to pliki bezstratnie kompresowane powinny byæ Waszym pierwszym wyborem. Pomy¶lcie przysz³o¶ciowo. Nawet je¶li jeste¶cie powa¿nie ograniczeni finansowo i nie mo¿ecie zarchiwizowaæ w postaci bezstratnie skompresowanych plików tak du¿o muzyki jak by¶cie chcieli, to za rok lub dwa, kiedy bêdziecie mieli trochê wiêcej ¶rodków finansowych, bêdziecie mogli poszerzyæ swoj± muzyczn± kolekcjê. Je¶li zdecydujecie siê na u¿ytkowanie stratnie kompresowanych plików, a potem zmienicie zdanie, to natkniecie siê na kilka problemów. Pieni±dze zaoszczêdzone wcze¶niej tak czy tak prawdopodobnie wydacie trochê pó¼niej. W najgorszym przypadku mo¿ecie byæ nawet zmuszeni do powtórnego kupowania plików z t± sam± muzyk±. Stracicie czas aktualizuj±c swoj± kolekcjê. A wiêc czy jeste¶cie pewni, ¿e za kilka lat nadal bêdziecie zadowoleni ze stratnie kompresowanych plików? Je¶li Wasza odpowied¼ jest twierdz±ca, wybierzcie stratnie kompresowane pliki jako wariant podstawowy. Je¶li jednak nie jeste¶cie pewni, to lepiej postawcie na pliki z bezstratn± kompresj± do archiwizacji swojej muzyki.
Wybór rodzaju kompresji bezstratnej
Który z formatów z bezstratn± kompresj± jest najlepszy? Zdecydowanie polecamy format FLAC (Free Lossless Audio Codec). Pod wzglêdem jako¶ciowym ró¿nica pomiêdzy konkuruj±cymi kodekami bezstratnymi jest niedu¿a. Si³a FLAC-a bierze siê z jego zalet pozatechnicznych. Zyska³ on du¿± popularno¶æ. Wiele internetowych sklepów muzycznych oferuje pliki FLAC. Ripuj±c w³asne p³yty CD te¿ mo¿na bez problemu skorzystaæ z FLAC-a. Dobre jest wsparcie w oprogramowaniu. Wsparcie przez sprzêt bardzo siê poprawi³o. Z pocz±tku tylko audiofilskie serwery muzyczne zapewnia³y odtwarzanie plików FLAC, a w innych urz±dzeniach czêsto brakowa³o tej mo¿liwo¶ci. Z biegiem lat znacznie poprawi³a siê obs³uga FLAC-a przez inne urz±dzenia, jak sprzêt przeno¶ny czy odtwarzacze Blu-ray. FLAC nie zawiera opatentowanych rozwi±zañ, jest ca³kowicie darmowy, zarówno do u¿ytku prywatnego jak i komercyjnego. Nale¿y podkre¶liæ fakt, ¿e warunki licencyjne i otwarto¶æ specyfikacji s± wa¿ne z bardzo praktycznych powodów. Te cechy powinny bowiem zagwarantowaæ wsparcie ze strony sprzêtu i oprogramowania nawet w dalekiej przysz³o¶ci. Tak wiêc FLAC jest dla nas oczywistym wyborem. ¯aden inny format bezstratny nie wydaje siê nam wart rekomendacji. Zakres zastosowañ dla innych typów plików z bezstratn± kompresj± oceniamy jako ma³y i ograniczony do specjalizowanych zastosowañ.
Wybór rodzaju kompresji stratnej
Chocia¿ polecamy zastosowanie FLAC-a do tworzenia kolekcji muzycznych nagrañ, to jak na razie FLAC nie jest w stanie zaspokoiæ wszystkich potrzeb u¿ytkowników. Pomimo niskich cen no¶ników danych, w urz±dzeniach przeno¶nych z regu³y mamy do dyspozycji niezbyt du¿e pamiêci. To pierwszy powód, dla którego FLAC nie jest wystarczaj±cy jako jedyny, podstawowy format do urz±dzeñ przeno¶nych. Co prawda kulej±ce dawniej wsparcie FLAC-a w sektorze przeno¶nym znacznie siê poprawi³o, ale jest jednak gorsze ni¿ dla MP3. Poza tym zwykle trudno doceniæ ró¿nicê pomiêdzy kompresj± stratn± i kompresj± bezstratn± przy ods³uchu na urz±dzeniach przeno¶nych lub w samochodzie. Tak wiêc kompresja stratna ma tu swoje naturalne miejsce.
Spo¶ród wszystkich dostêpnych opcji kompresji stratnej, cztery s± warte naszej uwagi: MP3, AAC, WMA oraz Ogg Vorbis. Szczegó³owe omówienie wad i zalet tych czterech rozwi±zañ zajê³o by bardzo du¿o czasu. Dla naszych celów ca³kowicie wystarczaj±ce bêdzie skupienie siê na podstawowych aspektach. Pod wzglêdem technicznym MP3 jest rozwi±zaniem najmniej atrakcyjnym, pozosta³e trzy s± nowsze i bardziej zaawansowane. Ogg Vorbis i AAC mo¿na by chyba uznaæ za nieco lepsze od WMA. Ale te ró¿nice nie s± zasadnicze, przynajmniej je¶li we¼miemy pod uwagê typowe zastosowania. Twierdzenia jakoby niektóre formaty zapewnia³y tak± sam± jako¶æ jak MP3 przy po³owê mniejszej wielko¶ci pliku nie s± potwierdzone w ¿adnych niezale¿nych testach. Poza tym przewaga jako¶ciowa konkurentów MP3 jest bardziej zauwa¿alna przy ma³ych przep³ywno¶ciach bitowych (np. 128kbs). Przy wy¿szych przep³ywno¶ciach (bardziej odpowiednich dla powa¿nego s³uchania muzyki, jak na przyk³ad 256kbs czy wiêcej) MP3 lepiej wypada w bezpo¶rednich porównaniach.
Z up³ywem czasu zmala³o znaczenie warunków licencyjnych, które kiedy¶ by³y ca³kiem istotne. MP3, AAC i WMA zawieraj± opatentowane rozwi±zania i do ich zastosowania komercyjnego potrzebne jest (lub by³o) kupowanie licencji. Patenty zwi±zane z MP3 wygas³y i od kwietnia 2017 roku wszyscy zainteresowani mog± swobodnie korzystaæ z MP3 bez op³at. Ogg Vorbis to jedyny w tej grupie format, który by³ od pocz±tku dostêpny ca³kowicie darmowo. Kluczowym czynnikiem jest jednak penetracja rynku. W tej dziedzinie MP3 ma znaczn± przewagê nad swoimi rywalami.
A wiêc klasyczne MP3 jest nadal naszym podstawowym wyborem w¶ród formatów kompresji stratnej. MP3 jest wszechobecne. Maj±c muzykê w formacie MP3 mo¿na j± odtworzyæ praktycznie wszêdzie. Wszystkie otwarzacze sprzêtowe i wszystkie programy do odtwarzania muzyki obs³uguj± MP3. Przystosowane do odtwarzania muzyki telefony komórkowe, te¿ obs³uguj± pliki MP3. Pliki MP3 sta³y siê prawdziwym standardem. Nie ma firmy, która by mog³y to zignorowaæ albo przeciw temu walczyæ.
Jak nale¿y wiêc podej¶æ do konkurentów MP3? Powszechne przyjêcie Ogg Vorbis by³oby najlepsze dla nas, konsumentów. AAC te¿ by³oby postêpem w stosunku do MP3. Ze wzglêdu na du¿± ilo¶æ plików AAC sprzedanych poprzez sklep iTunes format ten te¿ zdoby³ do¶æ istotn± pozycjê na rynku. WMA to ogólnie rzecz bior±c najmniej atrakcyjna opcja. Czy oznacza to, ¿e powinni¶my od razu wybraæ Ogg Vorbis? Niestety nie jest to takie proste. Musimy wzi±æ pod uwagê kilka czynników. Po pierwsze bie¿±c± sytuacjê na rynku. Poza tym politykê najwa¿niejszych firm takich jak Apple, Amazon, Microsoft i kilka innych. Musimy te¿ pamiêtaæ o ogólnym postêpie technicznym, bo bêdzie on istotny na d³u¿sz± metê. Wed³ug stanu z pocz±tków 2010 roku zasadnicze znaczenie mia³a bardzo silna pozycja sklepu muzycznego Apple iTunes oraz rodziny odtwarzaczy Apple iPod. Apple nie wykazuje chêci wsparcia WMA czy Ogg Vorbis. Z drugiej strony wiele konkurencyjnych sklepów muzycznych i producentów sprzêtu nie ma zamiaru pod±¿aæ za Apple. Wygl±da wiêc na to, ¿e nie ma szans na powszechne porozumienie co do nastêpcy MP3, przynajmniej w bliskiej przysz³o¶ci. D³ugoterminowe prognozy s± ryzykowne i nie bêdziemy zachêcaæ Pañstwa do zgadywania. Chocia¿ Ogg Vorbis jest obecnie najmniej popularnym spo¶ród czwórki g³ównych formatów stratnej kompresji, wygl±da na to, ¿e czas i postêp techniczny powinny dzia³aæ na jego korzy¶æ. Ro¶nie liczba smartfonów wykorzystywanych do odtwarzania muzyki. A maj±c smartfona mo¿na zainstalowaæ oprogramowanie do odtwarzania Ogg Vorbis. W przypadku typowych odtwarzaczy muzycznych brak obs³ugi Ogg Vorbis rodzi trochê wiêcej problemów. W wielu przypadkach mo¿liwe jest jednak zast±pienie oryginalnego firmware'u odtwarzacza (czyli oprogramowania wbudowanego w urz±dzenie) przez alternatywny firmware, obs³uguj±cy Ogg Vorbis czy te¿ FLAC-a. Producenci uk³adów scalonych czêsto dodaj± coraz to nowe funkcje w kolejnych generacjach swoich uk³adów. Maj±c to na wzglêdzie mo¿na oczekiwaæ, ¿e obs³uga Ogg Vorbis bêdzie siê rozpowszechniaæ, poniewa¿ koszt implementacji tej funkcji bêdzie minimalny.
Audiofilska nisza DSD
Nie ma w±tpliwo¶ci, ¿e próba wylansowania p³yt SACD (Super Audio Compact Disc) jako nastêpcy CD zakoñczy³a siê definitywn± pora¿k±. Oko³o roku 2010 wydawa³o siê ju¿, ¿e wraz z niepowodzeniem SACD do lamusa odejdzie te¿ stosowany na tych p³ytach zapis DSD (Direct Stream Digital, 1-bitowy zapis typu PDM). A jednak rozwój rynku muzyki w postaci plików przyniós³ now± szansê dla DSD. Stopniowo poszerzy³a siê zarówno oferta plików z zapisem DSD (formaty DSF, DFF) jak i sprzêtu do ich odtwarzania. W ci±gu kilku lat producenci sprzêtu audio stworzyli bogat± ofertê audiofilskich urz±dzeñ obs³uguj±cych DSD. Natomiast sprawa szerszej popularyzacji plików tego typu stoi pod znakiem zapytania. Wygl±da na to, ¿e funkcjonowaæ bêdzie przynajmniej produkcja nagrañ i sprzêtu na potrzeby rynku audiofilskiego. Tak wiêc mo¿emy co najwy¿ej poleciæ te formaty uwadze osób o du¿ych audiofiskich ambicjach.
Podsumowanie
Zanim przejdziemy do ostatecznych wniosków dwie wa¿ne uwagi. Je¶li zastosujecie siê do wcze¶niejszej porady aby wykorzystaæ pliki FLAC do archiwizacji nagrañ, zapewnicie sobie bardzo wygodn± pozycjê w przysz³o¶ci. Poniewa¿ FLAC stosuje kompresjê bezstratn±, to pliki w tym formacie zawsze bêdziecie mogli wykorzystaæ jako orygina³y i konwertowaæ je do dowolnych innych formatów je¶li zajdzie taka potrzeba. Tak d³ugo jak macie orygina³y we FLAC-u mo¿ecie wybraæ dowolny format stratnej kompresji do swoich urz±dzeñ przeno¶nych. Je¶li w przysz³o¶ci zmienicie zdanie, wykorzystacie orygina³y we FLAC-u by zrobiæ nowe wersje. Je¶li jednak wybierzecie jeden z formatów stratnych do kolekcjonowania muzyki i w przysz³o¶ci zmienicie zdanie, bêdziecie w mniej komfortowej sytuacji. Mo¿na dokonaæ konwersji z jednego formatu stratnego na inny. Ale taka konwersja zawsze degraduje jako¶æ. A wiêc najlepszym sposobem aby unikn±æ b³êdnej decyzji przy wyborze formatu stratnego jest zachowanie bezstratnie skompresowanych orygina³ów. Trudno jest przewidzieæ jak szybko bêd± siê rozwija³y no¶niki danych. Ale mo¿liwe, ¿e w przysz³o¶ci ograniczenia pamiêci w urz±dzeniach przeno¶nych bêd± mniej wa¿ne, a kompresja bezstratna zast±pi kompresjê stratn± tak¿e w tej dziedzinie.
Koñcowy wniosek jest prosty. Do powszechnego u¿ytku polecamy pliki WAV, FLAC oraz MP3. Przy czym FLAC zas³uguje na osobne, szczególne wyró¿nienie. Mo¿emy mieæ nadziejê, ¿e w dalszej perspektywie w³a¶nie FLAC bêdzie najwa¿niejszym formatem audio. Warto te¿ przygl±daæ siê uwa¿nie formatom Ogg Vorbis oraz AAC. Spo¶ród tej dwójki, Ogg Vorbis by³by korzystniejszy dla klientów i jest wart naszego wsparcia. A co z pozosta³ymi formatami? Niektóre z nich maj± konkretne cechy wa¿ne dla czê¶ci u¿ytkowników, ale ci u¿ytkownicy powinni mieæ wystarczaj±c± wiedzê by dokonaæ swych wyborów bez naszych porad. Formaty, które zosta³y tu pominiête nie nadaj± siê w naszej ocenie (z ró¿nych powodów) do powszechnego zastosowania i radzimy unikaæ ich u¿ytkowania.
